-
1 кирәк чакта
-
2 кирәк вакытта
-
3 кирәк
1. предик.; безл.1)а) на́до, ну́жно, необходи́мо, тре́буется (иметь кому-чему-л.)тагын өч укытучы кирәк — тре́буются ещё три учи́теля
безгә буш сүз түгел, эш кирәк — нам нужны́ не пусты́е слова́, а дела́
шулай кирәк, шулай булырга тиеш тә — так ну́жно, так и должно́ быть
син миңа кирәк(сең) — ты мне ну́жен
б) в сочет. с гл. на -рга на́до, ну́жно, необходи́мо, сле́дует; надлежи́т книжн., на́добно прост. (что-л. делать)уйлап карарга кирәк — на́до (сле́дует) поду́мать
чара күрергә кирәк — необходи́мо приня́ть ме́ры
сөйләшеп алырга кирәк — ну́жно поговори́ть
2) с условной ф. гл. (чаще с вспом. гл. булу) ви́димо, вероя́тно, по-ви́димому, возмо́жно, наве́рное, ка́жетсясалкын тигән булса (булырга) кирәк — ви́димо, простуди́лся
автобус сәгать бишләрдә килсә кирәк — авто́бус, возмо́жно, прибу́дет к пяти́ часа́м
ул бу турыда белсә кирәк — он, ка́жется (ви́димо), об э́том зна́ет
3) в сочет. с вопр. мест. и с ф. инфинитива на -мак,-мәк как тут; что тут, ра́звебу юлдан ничек бармак кирәк? — как тут прое́дешь по тако́й доро́ге?! что тут поде́лаешь?!
каян алмак кирәк? — отку́да возмёшь?
мондый суны ничек эчмәк кирәк — ра́зве мо́жно пить таку́ю во́ду?
кирәк нәрсә — ну́жная вещь
кирәк очракларда — в ну́жных слу́чаях
5) в знач. сущ.; в притяж. ф. на́добность, необходи́мость, нужда́; потре́бностьтормыш кирәкләрен кайгырту — позабо́титься о жите́йских ну́ждах
юл кирәкләрен әзерләү — пригото́вить доро́жные принадле́жности
•- кирәге килеп чыгу
- кирәге чыгып кую
- кирәгеннән артканы
- кирәгеннән артык
- кирәк булганда
- кирәк булу
- кирәге булу
- кирәк булып кую
- кирәге булып кую
- кирәк булса
- кирәк була калса
- кирәк була калганда
- кирәк булырдай булса
- кирәк вакытта
- кирәк чакта
- кирәк чагында
- кирәк кадәр
- кирәге кадәр••кирәге бар (иде) — пренебр. о́чень (уж) ну́жно; была́ нужда́!
кирәге бер тиен — пренебр. грош цена́ (кому-чему-л.), гроша́ ме́дного (ло́маного) не сто́ит
кирәген алу — получи́ть по заслу́гам; быть нака́занным; достава́ться на калачи́ (кому-л.)
кирәк бит — (ведь) на́до же
кирәк кайчан — всегда́, когда́ уго́дно, когда́ бы ни́ было; хоть когда́
кирәк кем дә — ка́ждый, любо́й
кирәк кем булсын — любо́й, кто уго́дно; кто бы ни́ был; хоть кто
- кирәгем исәкирәк нәрсә булсын — любо́й, како́й уго́дно; что бы ни́ было, хоть что
- кирәген бирү 2. союз1) перечисл.; книжн. и..., и..., как..., так и...трагедия жанры кирәк язучыдан, кирәк театр коллективыннан зур осталык таләп итә — жанр траге́дии тре́бует большо́го мастерства́ и (как) от писа́теля, и (так и) от коллекти́ва теа́тра
2) уступ. хоть..., хоть...кирәк бүген, кирәк иртәгә булсын — хоть сего́дня, хоть за́втра
3. частица усил.кирәк ачулан, кирәк үпкәлә — хоть серди́сь, хоть обижа́йся
кирәк барысын да алыгыз — хоть всё бери́те (забира́йте)
кирәк каян тап — хоть где найди́; найди́, где хо́чешь
кирәк бүген үк — хоть сего́дня же
-
4 такыл
I сущ.1) стругтакыл белән шомарту — ровня́ть стру́гом
2) ре́йка; измери́тельная пла́нкаэштә акыл да кирәк, такыл да кирәк — (посл.) в де́ле ну́жен и ум, и лине́йка (т. е.инструмент)
3) ист. инструме́нт для вытя́гивания (волоче́ния) про́волоки ( у ювелиров)II сущ.; диал.норма́льное состоя́ние ( тела)акылында, такылында чакта — при я́сном уме́ и здоро́вом те́ле
көчкә такыл булу — е́ле приходи́ть в норма́льное состоя́ние, едва́ встать на́ ноги ( после болезни)
См. также в других словарях:
запас — 1. Киләчәктә куллану, файдалану өчен алдан әзерләп куелган азык, әйбер, материал. с. Кирәк булу ихтималы өчен әзерләнгән, калдырылган; запас итеп сакланган 2. Кирәк кадәр күләмнән артыгы. Киемне теккәндә кирәк чакта зурайту максаты белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакытлы — 1. Беркадәр вакыт эчендә генә бара, хәрәкәтләнә, эш итә яки кулланышта була торган; киресе: даими 2. рәв. Тиешле, кирәк чакта, нәкъ моментында бик в. килдең. Билгеле бер вакытта, куелган тәртипне бозмыйча в. ятып, в. тору. ВАКЫТЛЫ МАТБУГАТ –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакытсыз — 1. Буш вакыты булмаган 2. Уңайсыз, җайсыз, тиешсез, көтелмәгән, башкаларның кирәге булмаган в. чакта. рәв. Тиешсез, җайсыз вакытта в. кергәнмен 3. Бик иртә яки бик соң. рәв. Тиешсез вакытта, соңлап кара төндә в. кем йөри? 4. Көтелгәннән бик иртә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
